ฟันตกกระ (Dental Fluorosis)
คำจำกัดความและสาเหตุ
คือ ความผิดปกติที่เกิดขึ้นเนื่องจากการได้รับฟลูออไรด์ในปริมาณที่มากเกินปกติเป็นระยะเวลานานช่วงระหว่างการสร้างฟัน ซึ่งฟลูออไรด์ที่ได้รับจะไปขัดขวางการสร้างชั้นเคลือบฟัน (enamel) ทำให้ผิวเคลือบฟันเกิดเป็นรูพรุน และแสดงออกมาเป็นบริเวณที่มีสีขาวขุ่น โดยผิวเคลือบฟันบริเวณดังกล่าวจะมีความแข็งแรงน้อยกว่าปกติ เสี่ยงต่อการสูญเสียชั้นเคลือบฟันได้ง่าย
ภาวะฟันตกกระมักพบในพื้นที่ที่มีฟลูออไรด์ในแหล่งน้ำสูง หรือพื้นที่ที่นำน้ำบาดาลมาใช้อุปโภคบริโภค รวมถึงการให้ฟลูออไรด์เสริมแก่เด็กโดยที่ไม่ได้ประเมินถึงปริมาณฟลูออไรด์ที่ได้รับจากน้ำดื่มอยู่แล้ว
ลักษณะทางคลินิก
ลักษณะทางคลินิกของฟันตกกระมีหลายระดับขึ้นอยู่กับความรุนแรง โดยกรณีที่เป็นน้อยๆ มักแสดงออกเป็นบริเวณสีขาวขุ่นแต่มีผิวเรียบเหมือนปกติ และเป็นเฉพาะบางตำแหน่งบนผิวฟัน หากมีความรุนแรงมากขึ้น ผิวเคลือบฟันจะมีความขรุขระและอาจมีสีน้ำตาล กรณีที่รุนแรงมากๆ อาจพบการสูญเสียชั้นเคลือบฟัน เนื่องจากเคลือบฟันที่เกิดการตกกระมีความแข็งแรงน้อยกว่าปกติ ทำให้ส่งผลเสียต่อความสวยงาม รวมถึงอาจเกิดการผุได้ง่าย
การป้องกันและแก้ไข
สิ่งที่ดีที่สุดคือการป้องกันไม่ให้เกิดภาวะฟันตกกระ โดยควรประเมินปริมาณฟลูออไรด์ในน้ำดื่มก่อน หากมีปริมาณฟลูออไรด์ในระดับสูงอยู่แล้ว ไม่จำเป็นต้องให้ฟลูออไรด์ชนิดเม็ดเสริมอีก บางครั้งอาจจำเป็นต้องลดปริมาณฟลูออไรด์ โดยการต้องต้มน้ำก่อนนำมาใช้หรือใช้น้ำที่ผ่านเครื่องกรองน้ำ เป็นต้น ทั้งนี้ยาสีฟันที่เราใช้อยู่เป็นประจำจะมีฟลูออไรด์ผสมอยู่แล้ว ซึ่งเพียงพอต่อการช่วยป้องกันฟันผุในบุคคลทั่วไป
ในฟันที่เกิดการตกกระขึ้นมาแล้ว การแก้ไขจะขึ้นอยู่กับระดับความรุนแรง โดยกรณีที่ไม่รุนแรง เช่น ผิวฟันมีสีขาวขุ่นบ้างเล็กน้อย แต่มีผิวเรียบเหมือนฟันปกติ ไม่มีการสูญเสียชั้นเคลือบฟัน สามารถแก้ไขได้โดยการฟอกสีฟันเพื่อปรับให้ฟันมีสีขาวขึ้นใกล้เคียงกัน หรืออาจใช้วิธีการที่เรียกว่า microabrasion ขัดเอาเฉพาะผิวฟันส่วนบนที่มีสีขาวขุ่นนั้นออกไป หรือการใช้สารที่ส่งเสริมการคืนกลับของแร่ธาตุเข้าสู่ผิวฟัน เช่น CPP – ACP ทาที่ผิวฟัน ซึ่งจะช่วยให้รอยขุ่นขาวน้อยลงได้
แต่ถ้าภาวะการตกกระรุนแรงมากจนไม่สามารถแก้ไขโดยวิธีข้างต้นได้ อาจแก้ไขโดยการบูรณะฟันด้วยวัสดุบูรณะสีเหมือนฟัน กรณีฟันหน้าที่ต้องการความสวยงาม อาจบูรณะด้วยการเคลือบฟันเทียม (veneer) แต่ถ้าเกิดการสูญเสียชั้นเคลือบฟันในบริเวณกว้าง หรือชั้นเคลือบฟันมีความอ่อนแอมาก ควรได้รับการบูรณะด้วยการทำครอบฟัน
การรักษา
กรณีรุนแรงน้อย สามารถใช้สารที่ช่วยส่งเสริมการคืนกลับของแร่ธาตุทาที่ผิวฟันจะช่วยให้รอยขาวขุ่นที่ผิวฟันน้อยลงได้หรือใช้การฟอกสีฟัน
กรณีรุนแรงมาก แก้ไขด้วยการบูรณะผิวฟันใหม่ โดยใช้วัสดุอุดสีเหมือนฟัน หรือการทำวีเนียร์ แต่ถ้ากรณีสูญเสียผิวเคลือบฟันไปมาก อาจต้องทำครอบฟัน
ที่มาของภาพ : www.prohomine-dental-aid.org
: www.ammondmd.com
อ.ทพ. นัฑวิชญ์ นิยมสุจริต
ภาควิชาทันตกรรมหัตถการและวิทยาเอ็นโดดอนต์
